Samorządy postulują konieczność zmian w systemie finansowania zadań, które realizują. W czasie hiperinflacji, drastycznego wzrostu kosztów prowadzenia działalności i kryzysu energetycznego o nadwyżkach w samorządowych budżetach na 2023 r., należy zapomnieć.
Samorządowcy wskazują, że w 2023 r. wydatki bieżące będą wyższe od bieżących dochodów. To wprowadzi konieczność dokonania znaczących cięć, a ograniczenia wprowadzane przez gminy mogą być bardzo odczuwalne dla mieszkańców. Miasta planują m.in. zmniejszenie dotacji miejskich przeznaczonych dla organizacji pozarządowych i instytucji oraz rezygnację z wielu inwestycji.
Natomiast podniesienie stawek podatku od nieruchomości do maksymalnego poziomu czyli aż o 12 proc. więcej niż w roku bieżącym, wzrost opłat parkingowych, podniesienie cen biletów w komunikacji publicznej czy wzrost cen usług miejskich, to dopiero początek podwyżek.
O całkowitą zmianę systemu finansowania zadań realizowanych przez samorządy zaapelował Związek Miast Polskich. Z kolei 11 października br. radni Poznania przyjęli stanowisko, w którym apelują do władz państwa o podjęcie pilnych rozmów w sprawie reformy systemu finansowania samorządów. Zwracają uwagę m.in. na zmniejszenie wpływów z podatków PIT i CIT, rosnącą inflację, presję płacową i rosnące ceny energii.
Jednym ze wskazanych postulatów jest między innymi zwiększenie udziału budżetu państwa w finansowaniu oświaty. Dziś ten udział pokrywa tylko część wynagrodzeń nauczycieli.
Eksperci wskazują, że do 2016 r. kwota części oświatowej subwencji ogólnej rosła nieco wolniej niż wydatki bieżące w oświacie, ale dynamika zmian obu tych wartości była stabilna (różnica między tymi wartościami rosła o ok. 0,5 mld zł rocznie). Po zmianie w systemie oświaty i zasadach jej finansowania nastąpił drastyczny wzrost tej różnicy – średnio o 2,9 mld zł rocznie. Subwencja oświatowa w roku 2004 stanowiła 2,72 proc. PKB, w roku 2012 – jeszcze 2,42 proc. PKB, ale w roku 2021 spadła do 1,98 proc. PKB. W efekcie w 2021 r. bieżące wydatki oświatowe jednostek samorządu terytorialnego na zadania objęte subwencją były wyższe od łącznej kwoty subwencji już o 19,7 mld zł. Łączna kwota oświatowych wydatków bieżących była wyższa od sumy subwencji oświatowej i dochodów bieżących w tych działach o 31,4 mld zł.
Czas więc na debatę między stroną rządową i samorządową o optymalnym modelu finansowania zadań komunalnych. Bez uczciwych rozwiązań prawnych, miasta i gminy już w przyszłym roku będą mieć problemy z realizacja swoich budżetów.
Autor: Jacek Kowalczyk
były wieloletni dyrektor od kultury, turystyki i promocji Świętokrzyskiego Urzędu Marszałkowskiego. Były prezes Regionalnej Organizacji Turystycznej Województwa Świętokrzyskiego. Dzisiaj szef Miejskiego Centrum Kultury w Ostrowcu Świętokrzyskim.